به بهانه ی پنجاهمین سال تصویب كنوانسیون رامسر؛
تالاب های قرمز و سیاه ایران!
بوشهر امروز پنجاه سال از تصویب کنوانسیون جهانی تالاب های مهم بین المللی، معروف به کنوانسیون رامسر می گذرد. این معاهده بعنوان پیمانی بین المللی با هدف شناسایی و حفظ حیات تالاب ها و پرندگان و گیاهان وابسته به تالاب ها در سال 1349 شروع به کار کرد و هم اکنون 171 کشور عضو این معاهده هستند.
با احتساب مجموعه تالاب های ثبت شده، ایران ۳۵ تالاب ثبت شده در کنوانسیون رامسر دارد که از این تعداد شش تالاب در «فهرست قرمز» قرار دارند. البته این آمار مربوط به دوسال پیش است و ممکنست در این فاصله و باتوجه به بی توجهی نسبت به محیط زیست تغییراتی داشته باشد. همین طور نباید از تالاب های ایرانی حاضر در فهرست سیاه بگذریم؛ تالاب هایی که به سبب ورود پساب، فاضلاب و آلودگی های نفتی در معرض خطر خشک شدن و یا نابودی قرار گرفته اند و کنوانسیون بین المللی حفاظت از تالاب ها، آنها را در فهرست سیاه خود موسوم به "مونترو" قرار می دهد.
شعار امسال روز جهانی تالاب «پیوند ناگسستنی آب، تالاب و زندگی» است؛ اشاره و تاکیدی بر اهمیت محیط زیست بر زندگی انسان ها و نقش ما در چرخه طبیعت!
اکوسیستم های حیاتی برای زمین
«دکتر احسان عابدی»، عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی کشور در گفت و گو با ایسنا عنوان کرد: «تالاب ها سرزمین هایی هستند که بطور دائمی یا فصلی پوشیده از آب می شوند. مشخصه ای که تالاب را از سایر اکوسیستم های خشکی یا آبی اطراف آن تفکیک می کند، پوشش گیاهان آبزی آنست که با شرایط آب شناختی ویژه آن اکوسیستم سازگار شده است.»
وی اضافه کرد: «تالاب ها دارای نقش های کلیدی همچون تولید اکسیژن، ذخیره آب، تصفیه آب، ترسیب و ذخیره کربن، تولید مواد مغذی و تثبیت خاک هستند. اصولاً تالاب ها بعنوان اکوسیستم هایی دارای تنوع زیستی و تنوع عملکردی ویژه شناخته می شوند که نقش بی بدیل آنها غیر قابل انکار است.»
این پژوهشگر با ذکر این نکته که تالاب ها در سرزمین های متنوعی ایجاد می گردند و پوشیده از آب شیرین یا آب لب شور یا آب شور هستند، افزود: «تالاب ها می توانند جزر و مدی و غیر جزر و مدی باشند. ارزیابی های محیط زیستی نشان میدهد محیط زیست دنیا در حال تخریب است و در این میان بوم سامانه های تالابی با شدت بیشتری در معرض خطر هستند.»
بهترین و موثرترین بادیگاردهای تالاب ها
این کنشگر محیط زیست اضافه کرد: «تخریب و اهمیت تالاب ها باعث شده قوانین حفاظت و جلوگیری از تخریب تالاب ها در سرتاسر دنیا تصویب شود تا از این طریق بتوان مانع از دست اندازی و تخریب های غیر قابل جبران تالاب ها شد. در ایران قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب های کشور مصوب سال ۱۳۹۶ و بخشنامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیر قابل جبران تالاب ها مصوب سال ۱۳۹۷ هر چند دیر اما به کمک تالاب ها آمده اند تا در صیانت از تالاب و حریم آن، حریم بوم شناختی تالاب و جلوگیری از تخریب و آلودگی آنها نقش ایفا کنند.»
«عابدی» یکی از اصلی ترین محورها در حفاظت از تالاب ها را آگاهی رسانی عمومی درباب اهمیت تالاب ها و تبیین نقش ویژه آنها در اقلیم جهانی یاد می کند و می افزاید: «در صورت آموزش و آگاهی رسانی عمومی، جوامع محلی خصوصاً سازمان های مردم نهاد بهترین و موثرترین بادیگاردهای تالاب ها هستند و می توانند از هرگونه تعرض و تجاوز به تالاب ها جلوگیری نمایند.»
این مدرس دانشگاه اشاره کرد: «با کوشش های مرحوم اسکندر فیروز ریاست آن روزهای سازمان حفاظت محیط زیست کشور، کنوانسیونی تحت عنوان پیمان شناخت اهمیت جهانی تالاب ها خصوصاً بعنوان زیستگاه پرندگان آبزی معروف به کنوانسیون رامسر در ۲ فوریه ۱۹۷۱ میلادی یا ۱۳ بهمن ۱۳۴۹ در شهر رامسر به تصویب رسید. در ابتدا این معاهده بین المللی به امضای ۱۸ کشور رسید اما الان ۱۷۱ کشور عضو کنوانسیون رامسر هستند که این کنوانسیون ۲۴۱۲ تالاب به وسعت تقریبی ۲۵۰ میلیون هکتار را پوشش می دهد. برمبنای طبقه بندی کنوانسیون جهانی رامسر ۴۲ نوع تالاب شناخته شده که ۱۲ نوع آن ساحلی-دریایی، ۲۰ نوع آن داخل خشکی و ۱۰ نوع آن مصنوعی است.»
تالاب ها در اقلیم ایران
وی افزود: «در اقلیم خشک و نیمه خشک ایران که میزان تبخیر آن بطور متوسط بیش از ۱۰ برابر بارش های آن است، انتظار می رود تالاب های بسیار کمی شکل بگیرند، ولی پُر شیب بودن ایران که یکی از کوهستانی ترین کشورهای جهان به حساب می آید، همین طور داشتن هزاران کیلومتر سواحل دریایی در جنوب و شمال، وجود پهنه های وسیع بیابانی با خاک های شور و بالاخره عرض جغرافیایی کشور، موجب گردیده که ایران جزو کشورهای دارای بیشترین تنوع تالاب ها در جهان باشد، بطوریکه از ۴۲ نوع تالاب شناخته شده، ۴۱ نوع آن، بجز تالاب های خیلی سرد توندرا، در ایران به ثبت رسیده است.»
«دکتر احسان عابدی» می گوید: «تالاب های ساحلی نیز از انواع تالاب ها هستند که در بین تالاب های ساحلی خورها، مناطق جزر و مدی و تالاب جنگل های مانگرو یا حرّا از اهمیت بسیار زیادی در بین تالاب ها برخوردار می باشند.»
تالاب های استان بوشهر و کم کاری در ثبت آنها
وی درباب تالاب های استان بوشهر و ضعف و کم کاری در ثبت این تالاب ها به ایسنا اظهار داشت: «در استان بوشهر جنگل حرّای نایبند که خود شامل رویشگاه حرّای بیدخون، بساتین و هاله است، جنگل حرّای شهری بندر دیر و جنگل حرّای روستای مَل گُنزه بندر دیّر از اهمیت ویژه ای در تالاب های استان بوشهر برخوردار می باشند. تالاب حلّه با خاصیت های منحصر بفرد خود بزرگ ترین تالاب استان بوشهر است و تالاب خور دیّر-بردستان نیز بتازگی و در سال ۱۳۹۸ در لیست تالاب های ذیل تبصره ماده یک قانون حفاظت و احیای مدیریت تالاب های کشور قرار گرفته است.»
این کارشناس اشاره کرد: «همه این موارد نشان میدهد استان بوشهر که دارای بیشترین مرز ساحلی با خلیج فارس است، استانی تالابی است اما در زمینه ثبت تالاب های ساحلی خود کم کاری کرده و بایستی تعداد تالاب های ثبت شده استان بوشهر خصوصاً تالاب های ساحلی بیش از آنچه الان اعلام می شود، باشد.»
مخاطراتی بیخ گوش تالاب های استان بوشهر
عابدی معتقد می باشد «بخشی از مخاطرات گریبانگیر تالاب ها و محیط زیست دنیا مربوط به اقلیم جهانی، گرم شدن کره زمین، کاهش بارندگی و خشکسالی است که تمام دنیا گرفتار آن هستند و در جهت کاهش آن تلاش می کنند، اما قسمتی از آن که درصد کمی هم نیست، ناشی از کارهای محلی و منطقه ای است.»
وی اضافه می کند: «متاسفانه طی سالهای گذشته تصمیم گیران، چه در حوزه تخصصی و چه غیر تخصصی تصمیماتی ستاندن کرده اند که نتایج آن چیزی جز تخریب و نابودی تالاب ها نبوده؛ بسیار جای شگفتی دارد امروز که روز جهانی تالاب ها است و بنده با شما در حال مصاحبه هستم، در حریم یکی از تالاب های استان بوشهر به نام تالاب ملی خور دیّر-بردستان ساخت و ساز صورت می گیرد و این مفهومی جز تخریب و نابودی این تالاب ندارد. موضوع بسیار ساده است، برای جلوگیری از نابودی تالاب ها باید به تالاب و حریم تالاب احترام گذاشت، این که مجوز ساخت در حریم تالاب صادر شود خود عامل تهدید و نابودی است. هرگونه فعالیت و ساخت در حریم تالاب و اکوسیستم های حساس ساحلی ممنوع می باشد، مسئول محترم همین را بداند کافی است، و تالاب هم زنده می ماند.»
به راستی توسعه تا کجا؟
این کارشناس رسمی دادگستری در رشته آبزیان و شیلات درباب چاره مخاطراتی که تالاب های استان بوشهر را تهدید می کند، می گوید: «راهکار نجات تالاب ها چیزی جز رعایت مبانی مدیریت مبتنی بر اکوسیستم و رعایت اصول توسعه پایدار نیست. آیا در استانی مانند بوشهر که صنعت و فرهنگ صنعت تا دل خانه های ما نفوذ کرده و استان بوشهر یا فاز است یا گاز، محیط زیست و اکوسیستم های آن که تنها شانس ما برای بقا و ماندن در سرزمین آبا و اجدادی مان هستند بایستی این چنین مورد تعرض و تجاوز قرار بگیرند؟ به راستی توسعه تا کجا؟ تا اخراج بومیان و نابودی منطقه و توسعه ی حداکثری صنعت؟»
این کنشگر محیط زیست اظهار نمود: «مطابق مبانی اساسی توسعه پایدار، غنی شدن گروهی نبایستی موجبات فقر گروهی دیگر را فراهم سازد. به عبارت دیگر اگر صنعت تولید ثروت می کند، نبایستی فقر را در اثر آلایندگی و تخریب محیط زیست ترویج دهد.»
وی افزود: «در میان یک میلیون جمعیت استان بوشهر، حداقل ۲۰۰ هزار نفر بطور مستقیم از خلیج فارس ارتزاق می کنند و تخریب محیط زیست ساحلی و دریایی به مدلول ایجاد عدم امنیت شغلی است.»
زیست پایدار تالاب ها در کنار صنعت
«دکتر احسان عابدی» در پاسخ به این پرسش خبرنگار ایسنا که چگونه می توان به زیست پایدار تالاب ها در کنار صنعت پرداخت، اظهار داشت: «نکته ای که بنده به شدت به آن ایمان دارم توجه به NGO ها و سازمان های مردم نهاد محیط زیستی و فرهنگی است. انسان هایی که بدون ادعا و فقط بر حسب علاقه و دلسوزی برای سرزمین خود تلاش می کنند. پشتیبانی از این سازمان های مردمی در سراسر دنیا حائز اهمیت می باشد و مسئولان بایستی مشورت خودرا از این NGO ها و همین طور متخصصان بگیرند تا بتوانند درک صحیحی از عواقب تصمیم گیری های خود تجسم کنند.»
به گزارش حیوان خانگی به نقل از ایسنا، باتوجه به ضخامت حال تالاب های ایران و مشکلات و خطراتی که آنها را تهدید می کند نیاز است اقدامات عملی و موثری برای خروج از این وضعیت بحرانی صورت گیرد. سازمان های متولی و در راس آن محیط زیست موظف می باشند مانع از انواع مختلف بهره برداری و دست درازی به این زیست بوم ها شده و اقدامات جدی برای پیش گیری از نابودی تالاب ها بعنوان قلب تپنده ی ایران زمین داشته باشند.
گزارش از: «حیدر کاشف»، خبرنگار ایسنا بوشهر
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب